ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

Κριτήριο Αξιολόγησης

Παιδεία

Ο όρος Παιδεία με την ευρύτερη έννοια, προσδιορίζεται ως η γενικότερη καλλιέργεια του ανθρώπου και συνδέεται με έννοιες, όπως η «μόρφωση», η «αγωγή» και η «κουλτούρα». Δεν περιορίζεται βέβαια, μόνο στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά είναι απόρροια της συνδυασμένης επίδρασης κοινωνικών και πολιτιστικών παραγόντων. Εκτός από τη θεσμοθετημένη εκπαίδευση, η οικογένεια, τα μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, το ευρύτερο περιβάλλον με τις επικρατούσες αξίες και αντιλήψεις, η πολιτιστική ατμόσφαιρα μιας κοινωνίας, επηρεάζουν την πνευματική ανάπτυξη και τη διαμόρφωση του ήθους και της συμπεριφοράς του ατόμου, δηλαδή την Παιδεία του.

Μια τέτοια προσέγγιση της έννοιας αποκαλύπτει και το διττό της ρόλο, δηλαδή την ευθύνη της για τη διάπλαση της προσωπικότητας και την κοινωνικοποίηση του νέου. Δηλαδή η παιδεία αναλαμβάνει αρχικά να αφυπνίσει και να αξιοποιήσει τις πνευματικές δυνάμεις του ανθρώπου. Γι' αυτό και ο πρώτος ρόλος που καλείται να παίξει αυτή είναι η πνευματική καλλιέργεια.

Η πνευματική καλλιέργεια που παρέχει η παιδεία συνίσταται στην κατάρτιση του ανθρώπου από άποψη γνώσεων, στην καλλιέργεια της λογικής και στην ευαισθητοποίηση του νέου. Στην πρώτη περίπτωση οι γνώσεις αποτελούν απαραίτητα και αναγκαία βάθρα στήριξης του προσωπικού οικοδομήματος. Παράλληλα, η καλλιέργεια της λογικής, δηλαδή της κριτικής ικανότητας και του προβληματισμού, δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να λειτουργεί ως ανεξάρτητη προσωπικότητα, ικανή να αντιστέκεται στους σύγχρονους μηχανισμούς ετεροκαθορισμού. Τέλος, η καλλιέργεια της αισθητικής είναι αυτή η διαδικασία που βοηθάει τον άνθρωπο στη σύλληψη και τη γεύση της ομορφιάς της ζωής. Με την απόκτηση της γνώσης, της λογικής και της ευαισθησίας ο άνθρωπος ολοκληρώνει την πνευματική του καλλιέργεια και αποκτά καθολική αντίληψη της ζωής.

Η παιδεία, όμως, δεν αντιμετωπίζει τον άνθρωπο μόνο ως πνευματική παρουσία. Παράλληλα αναλαμβάνει να εξανθρωπίσει τον ψυχικό κόσμο του ατόμου προετοιμάζοντας το έδαφος για την επαφή του με τις διαχρονικές αξίες. Πρόκειται για ένα έργο δύσκολο, επειδή οι κοινωνίες της εποχής μας χαρακτηρίζονται από ανθρωπιστική κρίση και αντιφατικότητα των ηθικών κανόνων. Είναι, ωστόσο, απαραίτητο, αφού όλοι γνωρίζουμε πως μία πνευματική καλλιέργεια χωρίς παράλληλη ψυχική-χωρίς ηθικούς φραγμούς και αναστολές - θα εγκυμονούσε τεράστιους κινδύνους. Ας φανταστούμε τα προϊόντα του ανθρωπίνου πνεύματος στα χέρια ατόμων χωρίς συνείδηση, ηθικές αρχές και ανθρωπισμό.

Αν, λοιπόν, η Παιδεία κατορθώσει να δώσει στον άνθρωπο τη δυνατότητα διαμόρφωσης μιας ενιαίας και ολοκληρωμένης προσωπικότητας τότε θα έχει πετύχει τον πρώτο της στόχο και θα έχει ήδη προλειάνει το έδαφος για το δεύτερο, δηλαδή τη μεθοδική κοινωνικοποίηση του ατόμου.

Συγκεκριμένα η Παιδεία, έχοντας ως δεδομένο την κοινωνική φύση του ανθρώπου, φροντίζει να μεταλαμπαδεύσει σ' αυτόν όλα τα στοιχεία της ομοιογένειας, ώστε να διευκολύνεται η εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και να προωθείται η ομαλή ένταξή του νέου μέσα στους κόλπους της. Η Παιδεία βοηθά στην επαγγελματική αποκατάστασή του νέου και στη μεταβολή του σε δραστήρια και παραγωγική μονάδα του κοινωνικού συνόλου. Επιπλέον ως παράγοντας δημιουργίας πολιτικής συνείδησης συντελεί στη μεταμόρφωση του νέου σε υπεύθυνο και συνειδητοποιημένο πολίτη. Τέλος καθιστώντας τον μέτοχο της παράδοσης και των εξελίξεων στο χώρο των γραμμάτων, της επιστήμης και της τέχνης έμμεσα τον οδηγεί στις πολιτιστικές διαδικασίες της κοινωνίας. Μέσα απ' αυτό το σκεπτικό αντιλαμβανόμαστε ότι η Παιδεία είναι ο κινητήριος μοχλός της κοινωνικής προόδου.

(Με κίτρινο σημαίνονται τα χωρία και τα αποσπάσματα του κειμένου που μετέχουν στην εξαγωγή περίληψης)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ (ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)

Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στο κείμενο γίνεται λόγος για το περιεχόμενο και τις σημασίες του όρου «παιδεία» μέσα σε μια κοινωνία. Ως «παιδεία» γενικότερα θεωρείται γενικά η μόρφωση και η αγωγή που διαθέτει το άτομο, τόσο από τη θεσμοθετημένη εκπαίδευση όσο και από τους άλλους φορείς κοινωνικοποίησης. Πρωταρχικός στόχος της παιδείας είναι η πνευματική καλλιέργεια, η οποία συνίσταται στην κατάκτηση γνώσεων, στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης και προβληματισμού και στην καλλιέργεια της αισθητικής του ατόμου. Παράλληλα η παιδεία μεταδίδει ανθρωπιστικές αρχές και αξίες, σε έναν ολοένα και πιο απάνθρωπο κόσμο. Τελικός στόχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι η ομαλή ένταξη του ατόμου μέσα στην κοινωνία, μέσα από την επαγγελματική του κατάρτιση, την πολιτική του κοινωνικοποίηση και τη συμμετοχή του στις πολιτιστικές διαδικασίες της κοινωνίας. (118)

(Με υπογράμμιση επισημαίνονται οι τρόποι επίτευξης συνοχής)

Β. 1. «Η καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας και του προβληματισμού, δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να λειτουργεί ως ανεξάρτητη προσωπικότητα»: Να αναπτύξετε τη συγκεκριμένη φράση του κειμένου

(Μονάδες 10)

Είναι γνωστό ότι κυρίαρχος στόχος κάθε φιλελεύθερου εκπαιδευτικού συστήματος είναι η διαμόρφωση κριτικής σκέψης και η καλλιέργεια του προβληματισμού στους μαθητές, ώστε οι μαθητές να καταστούν ικανοί να λειτουργούν ως υπεύθυνες και ανεξάρτητες προσωπικότητες. Ένας τέτοιος στόχος επιτυγχάνεται μέσα από την παροχή γενικής παιδείας και σφαιρικής μόρφωσης, που δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να βλέπουν τα ζητήματα πολύπλευρα, να συγ-κρίνουν, να ελέγχουν, να αμφιβάλλουν, να υποβάλλουν στη βάσανο της λογικής τα προβλήματα και τέλος να αποφασίζουν. Με την απόκτηση κριτικής σκέψης τα άτομα δεν παρασύρονται από επιτήδειους, δε γίνονται φερέφωνα και υποχείρια, αναπτύσσουν αντιστάσεις, διαφοροποιούνται από το συρμό και αρθρώνουν το δικό τους αυτόνομο προσωπικό λόγο. (106)

Β.2. Να εντοπίσετε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης

α. της πρώτης και

β. της τελευταίας παραγράφου του κειμένου.

(Μονάδες 5)

1^η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Θ Π: Ο όρος Παιδεία … και η «κουλτούρα».

Λ-Σ: Δεν περιορίζεται βέβαια, … δηλαδή την Παιδεία του.

Κ Π: Δεν υπάρχει

Ανάπτυξη με τη μέθοδο του ορισμού

2^η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

Θ Π: Συγκεκριμένα η Παιδεία, … του νέου μέσα στους κόλπους της.

Λ-Σ: Η Παιδεία βοηθά … διαδικασίες της κοινωνίας.

Κ Π.: Μέσα απ' αυτό το σκεπτικό …της κοινωνικής προόδου.

Ανάπτυξη με τη μέθοδο αιτίου - αποτελέσματος

Β. 3. Να βρεθούν οι τρόποι επίτευξης συνοχής

α. Ανάμεσα στις παραγράφους του κειμένου

β. Ανάμεσα στις περιόδους λόγου της τρίτης παραγράφου

(Μονάδες 5)

α. Ανάμεσα στις παραγράφους του κειμένου

2^η – 1^η: τέτοια προσέγγιση (αντωνυμία + αναφορά σε προηγούμενο νόημα)

3^η – 2^η: Η πνευματική καλλιέργεια (επανάληψη λέξης – όρου)

4^η – 3^η: όμως (διαρθρωτική λέξη, αντίθεση)

5^η – 4^η: λοιπόν (διαρθρωτική λέξη, συμπέρασμα)

6^η – 5^η: συγκεκριμένα (διαρθρωτική λέξη, επεξήγηση – διασάφηση)

β. Ανάμεσα στις περιόδους λόγου της τρίτης παραγράφου

Στην πρώτη περίπτωση: διαρθρωτική λέξη, ιεράρχηση

Παράλληλα: διαρθρωτική λέξη, προσθήκη

δηλαδή: διαρθρωτική λέξη, επεξήγηση

Τέλος: διαρθρωτική λέξη, χρονική σχέση, ιεράρχηση

Β. 4. ευρύτερη, ανεξάρτητη, καθολική, παρουσία, φροντίζει: Να δώσετε το αντώνυμο κάθε λέξης.

(Μονάδες 5)

στενότερη /περιορισμένη

εξαρτημένη/ανελεύθερη/υπόδουλη,

μερική,

απουσία,

αμελεί / αδιαφορεί

Β. 5. α. «Η Παιδεία βοηθά στην επαγγελματική αποκατάστασή του νέου» β. «Ο όρος Παιδεία προσδιορίζεται ως γενικότερη καλλιέργεια των ατόμων»: Να βρεθεί το είδος της σύνταξης, να τραπεί στην αντίθετή της και να εντοπιστούν οι νοηματικές διαφορές

(Μονάδες 4)

α. Ενεργητική à Παθητική: Ο νέος παίρνει βοήθεια/βοηθιέται στην επαγγελματική του αποκατάσταση από την Παιδεία

β. Παθητική à Ενεργητική: Οι άνθρωποι προσδιορίζουν την παιδεία ως γενικότερη καλλιέργεια των ατόμων

Με την ΕΣ δίνεται έμφαση στο Υποκείμενο, ενώ με την ΠΣ δίνεται έμφαση στην Επιτελούμενη Πράξη

Β. 6. ψυχαγωγία, κοινωνικοποίηση, ανθρωπισμός: να δοθεί το περιεχόμενο των παραπάνω εννοιών

(Μονάδες 6)

Ψυχαγωγία (ψυχή + άγω). Με τον όρο αυτό εννοούμε το σύνολο των δημιουργικών τρόπων αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, που προσφέρουν στον άνθρωπο όχι μόνον ευχαρίστηση, χαλάρωση, φυγή από την καθημερινότητα και τη μονοτονία αλλά και ψυχική και πνευματική καλλιέργεια

Κοινωνικοποίηση (κοινωνικό + ποιώ) είναι η διαδικασία μετάδοσης ηθών, εθίμων, κανόνων και ιδεολογιών. Μέσω της κοινωνικοποίησης, μεταδίδονται στο άτομο οι δεξιότητες και συνήθειες, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη συμμετοχή του στην κοινωνία στην οποία ανήκει. Είναι επίσης η εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και αξιών, η αφομοίωση δηλαδή από το άτομο, των προτύπων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά.

Ανθρωπισμός: φιλοσοφική στάση η οποία θεωρεί τον άνθρωπο κέντρο του κόσμου και κεντρική αξία της, αντίληψη που πρεσβεύει ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της κοινωνίας και του πολιτισμού και κριτήριο της προόδου σε κάθε τομέα οφείλει να είναι η ελευθερία του και η ποιότητα της ζωής του. Επίσης, τρόπος συμπεριφοράς που (πρέπει να) επιδεικνύει ο άνθρωπος στον συνάνθρωπό του και πνευματικό κίνημα της Αναγέννησης που έδινε έμφαση στη μελέτη της κλασικής αρχαιότητας και των αξιών της.