Σε σύνδεση τώρα

Έχουμε 31 επισκέπτες συνδεδεμένους
Θεματικές Ενότητες - ΕΥΡΩΠΗ
Συντάχθηκε απο τον/την Άννα Φραγκουδάκη   

 

Άννα Φραγκουδάκη

Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος

(Και το απαραίτητο μεσογειακό περιεχόμενό της)

 

Είναι σημαντική προϋπόθεση για τη δημοκρατία και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης η καλλιέργεια της ευρωπαϊκής ταυτότητας δίπλα στις εθνικές ταυτότητες των πολιτών σε όλες τις χώρες-μέλη.

 

Ας μην ξεχνάμε όμως ότι τα έθνη, κράτη-μέλη της Ένωσης, δεν είναι ίσα ούτε πληθυσμιακά ούτε σε έκταση γεωγραφική ούτε ακόμα περισσότερο οικονομικά και στρατηγικά. Την Ένωση, άρα, παραμονεύει ο κίνδυνος να μετατραπεί σε ολιγαρχία των ισχυρότερων χωρών της, μολονότι είναι συγχρόνως σπουδαία πρόκληση το όνειρο της Ευρώπης των λαών.

 

Ο μακρύς και δύσκολος δρόμος της ισότητας και της δημοκρατίας για την πραγματοποίηση του ονείρου μιας Ευρώπης των λαών απαιτεί (όπως όλα περίπου τα ζητήματα) πάλη στο ευρωπαϊκό πεδίο των ιδεών και συμμαχίες για την επίτευξή του. Ανάμεσα σε πολλά άλλα ζητήματα, μια μεγάλη μάχη ιδεών, που πρέπει να δοθεί, αφορά τα πολιτισμικά πρότυπα, την αξιολόγηση των πολιτισμών και τον προσδιορισμό της ευρωπαϊκής ταυτότητας που θέλουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να καλλιεργήσουν δίπλα στις εθνικές ταυτότητες των νέων γενεών.

 

Τα πολιτισμικά πρότυπα, η αξιολόγηση των πολιτισμών και ο προσδιορισμός της ευρωπαϊκής ταυτότητας αντιμετωπίζονται από τους θεσμούς της Ένωσης σαν δεδομένες πραγματικότητες, που, άρα, πρέπει μόνο να γίνουν αντικείμενα υπεράσπισης και διάδοσης για να τις οικειοποιηθούν οι νέες γενιές. Δεν είναι καθόλου δεδομένη η ευρωπαϊκή (δηλαδή διεθνική) συναίνεση στο τι σημαίνει ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος ούτε ποια είναι η ευρωπαϊκή κουλτούρα που πρέπει να καλλιεργήσουμε δίπλα στην εθνική ταυτότητα και κουλτούρα των νέων γενεών.

 

Πρώτα πρώτα, η ευρωπαϊκή κουλτούρα έχει παράδοση και ιστορία που μέρος της πρέπει να διαφυλάξουν οι χώρες-μέλη και μέρος της πρέπει να κρίνουν και να ξεπεράσουν, με στόχο τη δημοκρατία και την ενότητα μέσα στην ισότητα. Η ευρωπαϊκή κουλτούρα δεν περιέχει μόνο την αποδοχή της κλασικής αρχαιότητας, τη διαφωτιστική κληρονομιά και τις δημοκρατικές αξίες της γαλλικής επανάστασης. Έχει ακόμα διαμορφώσει, μέσα από την ιστορία της, ιδεολογίες ανταγωνιστικές και ρατσιστικές, που δικαιώνουν τον έλεγχο εδαφών και την κυριαρχία πάνω σε άλλους λαούς, την ταξινόμηση λαών και πολιτισμών, την κυριαρχία των ολίγων.

 

Αυτές οι αυταρχικές ιδεολογίες, προϊόν του παρελθόντος των επεκτατισμών και της αποικιοκρατίας, στηρίζουν τον ισχυρότατο στην Ευρώπη ιδεολογικό μύθο για τη δήθεν ανωτερότητα των δυτικών και βόρειων Ευρωπαίων και την παράλληλη πολιτισμική «κατωτερότητα» όσων ανήκουν τόσο στην «Ανατολή» (με τη γεωγραφική, αλλά και πολιτική σημασία του όρου), όσο και στον Νότο (με την οικονομική, εκτός από γεωγραφική του, σημασία). Η βαθιά συντηρητική ιδεολογία, που αποδίδει αξία στον Βορρά και υποτιμάει τον Νότο, που βλέπει ανωτερότητα στη Δύση και κατωτερότητα στην Ανατολή, έχει γεννηθεί και διαδοθεί από τον επεκτατισμό και την οικονομική λεηλασία άλλων λαών, είναι ιδεολογία του αιώνα της αποικιοκρατίας.

 

Δεν είναι δυνατό να υπάρξει ευρωπαϊκή ταυτότητα, που να οικειοποιηθούν οι μελλοντικές γενιές δίπλα στην εθνική τους, αν δεν καταπολεμηθούν αυτά τα βαθιά συντηρητικά στερεότυπα του παρελθόντος και αν δεν αντικατασταθούν από ένα νέο πολιτισμικό και αξιακό μείγμα.

 

Το περιεχόμενο της νέας ταυτότητας των Ευρωπαίων πολιτών θα πρέπει όχι μόνο να αφήσει πίσω, ως προϊόν της ιστορίας μιας άλλης εποχής, το κεντροευρωπαϊκό στερεότυπο που κληρονόμησαν οι αιώνες της αποικιοκρατίας, αλλά επίσης να διαμορφώσει μια νέα πολιτισμική ταυτότητα που θα περιέχει ως συστατικό της αξίας της το νότιο και ανατολικό πολιτισμικό πρότυπο, το διαμορφωμένο από τη «μεγάλη διάρκεια» της Ιστορίας, το μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο.

 

Αυτό το πρότυπο ανήκει στη «μεγάλη διάρκεια», καθώς είναι μωσαϊκό στοιχείων από τους αρχαιότερους πολιτισμούς της Ευρώπης, τον αρχαιότατο εβραϊκό πολιτισμό, τη διαχρονική λάμψη της ελληνικής αρχαιότητας, τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, την άνθηση του αραβικού πολιτισμού, που ανέπτυξε τα μαθηματικά και διέσωσε τον Αριστοτέλη, την ευρύτατη πολιτισμική επίδραση του Βυζαντίου, τη βαθιά επίδραση της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

 

Το μεσογειακό πρότυπο πολιτισμού έχει αξίες πολύτιμες να προσφέρει στην ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος, καθώς είναι θεμελιωμένο οικονομικά στη λιτότητα, κοινωνικά στη συλλογικότητα, πολιτικά στη μάχη ενάντια στον δεσποτισμό, και φιλοσοφικά στον ορθολογισμό, που όμως αφήνει ανοιχτά παράθυρα στο άγνωστο και στο ακατανόητο.

 

Αυτή τη μεσογειακή κουλτούρα της μακριάς διάρκειας συμβολίζει η παράδοση της σκληρής εργασίας σε συνθήκες άγονες και άνυδρες και ο σεβασμός που καλλιέργησε στις πηγές φυσικού πλούτου. Την συμβολίζει η ηθική του καρβελιού, που μοιράζεται με δικαιοσύνη, που θεμελίωσε τη βεβαιότητα ότι εγκυμονεί οπωσδήποτε καταστροφές το χάσμα της οικονομικής ανισότητας. Τέλος, την συμβολίζει η πολιτική παράδοση της άρνησης υποταγής σε κάθε δεσποτισμό, η πεισματική μάχη αιώνων για την ανισότητα και τον αυτοπροσδιορισμό, πολύτιμη μαγιά για την Ευρώπη των λαών.

 

Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος δεν μπορεί να είναι οικειοποίηση του ευρωκεντρικού προτύπου. Πρέπει να εφευρεθεί και να δημιουργηθεί από την αρχή μια νέα ταυτότητα, που θα προσθέσει στα θετικά στοιχεία του ευρωκεντρικού προτύπου τα θετικά στοιχεία του μεσογειακού, δηλαδή θα συμπληρώσει τον ορθολογισμό με τη φαντασία, την οικονομική ανάπτυξη με την προστασία του περιβάλλοντος, τις μεγάλες ανισότητες με την κοινωνική ευαισθησία του κινδύνου που εγκυμονούν, τη γραφειοκρατία και τον αυταρχισμό με τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη, το κέρδος με την ποιότητα της ζωής και το δικαίωμα στην ευτυχία.

 

Πηγή: Εφημερίδα Τα Νέα, 30-06-2001

http://digital.tanea.gr/Default.aspx?d=20010630&pn=1

 

 

 

 

 

Τελευταία Ενημέρωση στις Κυριακή, 26 Σεπτέμβριος 2010 00:28