Σε σύνδεση τώρα

Έχουμε 80 επισκέπτες συνδεδεμένους
Θεματικές Ενότητες - ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
Συντάχθηκε απο τον/την Γιάννης Μεταξάς   
Σάββατο, 05 Μάρτιος 2011 20:27

 

Γιάννης Μεταξάς

Η τηλεθέαση ως ανταύγεια

 

 

Κάθε χώρα έχει τον δικό της επικοινωνιακό πολιτισμό, υψηλό ή χαμηλό, με λιγότερο ή περισσότερο σταθερά αλλά αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά. Η πραγματικότητα αυτή αντανακλάται και στο επίπεδο της επίδικης τηλεθέασης. Στο μέτρο που η τελευταία επιβεβαιώνεται με μετρήσεις από τις οποίες εξαρτάται η κατανομή της διαφημιστικής δαπάνης, είναι αυτή που σε κάποια έκταση επικαθορίζει και την υψηλή ή χαμηλή ποιότητα του τηλεοπτικού λόγου που εκπέμπεται.

 

Με αφετηρία αυτή τη συνάρτηση ένα διερώτημα μας απασχολεί αυτές τις ημέρες: «Τι πρέπει να γίνει όταν τα δελτία ειδήσεων αντί να είναι, τουλάχιστον αυτά, πραγματολογικά (όσο αυτό είναι εφικτό), σκηνογραφούνται κατά τέτοιον τρόπο ώστε να είναι ακυρωτικά της κριτικής τάσης που οι πολίτες πρέπει να έχουν απέναντι σε όσα βλέπουν και ακούνε;»

 

Με ελάχιστες επαινετές εξαιρέσεις, που αφορούν κυρίως την κρατική τηλεόραση, τα ελληνικά δελτία ειδήσεων είναι «θεατρικά»: Είναι συνταρακτικά και όχι νηφάλια. Δεν σέβονται την ιδιωτική μυστική ζωή. Παραβιάζουν συστηματικά τις διατάξεις, εσωτερικές και διεθνείς, περί προστασίας της προσωπικότητας και αξιοπρέπειας του ανθρώπου. Μετατρέπουν το ασήμαντο και το ευτελές σε διακύβευμα υψίστης σημασίας και χρησιμοποιούν ακραίο, οξύ, συχνά ακομψότατο λόγο. Επιδιώκουν, έτσι, την ακροαματική παγίδευση ανταγωνιζόμενα ποιο θα προκαλέσει την πιο αδηφάγο προσέλκυση του κοινού. Προσέλκυση την οποία επιβεβαιώνουν με τηλεμετρήσεις, οι οποίες δεν είναι μόνο καταγραφικές αλλά, όπως όλες οι δημοσκοπήσεις, είναι και δημιουργικές: Τα ποσοστά τηλεθέασης δημοσιοποιούμενα «καταξιώνουν» τον έναν και «απαξιώνουν» τον άλλον...

 

Η τηλεθέαση -ως κοινωνιολογικός δείκτης- είναι η ποσοτική ανταύγεια του τρόπου σκέψης και ζωής της μεγάλης πλειοψηφίας της συγκεκριμένης μας κοινωνίας. Μπορούμε, όμως, να σταθούμε εδώ και να συμβιβαστούμε με αυτή την εθνική πραγματικότητα; Και, αδιαφορώντας, να την κατοχυρώσουμε ως αξεπέραστη πολιτισμική προοπτική;

 

Σε καμία περίπτωση. Αλλά δεν έχουμε όλοι τις ίδιες ευθύνες για όσα βλέπουμε και ακούμε. Άλλη ευθύνη έχουν οι υποκείμενοι χειραγωγούμενοι τηλεθεατές και άλλη όσοι επικαλούνται την πολιτισμική μας κατάντια την οποία -ενώ δημόσια κατακρίνουν ώστε να είναι υποκριτικά «εντάξει»- συνεχίζουν να τροφοδοτούν με ανάλογα προϊόντα. Συγκαλύπτουν την ευθύνη τους με κροκοδείλιες ανησυχίες. Ρητορεύουν με ηθικόλογα επιχειρήματα. Λουθηρανοί στο δόγμα, αλλά παπικοί στη λατρεία...

 

Το επιχείρημα «τέτοιοι είμαστε και τέτοια τηλεόραση μας αξίζει» επαναλαμβάνεται από πολλούς. Και έχει μεν στατιστική αλήθεια ως προς το «τέτοιοι είμαστε», αλλά όσο περισσότερο η άποψη αυτή υποστηρίζεται ως νομοτέλεια, τόσο αναβάλλει τον αναγκαίο ξεσηκωμό.

 

Απέναντι σε αυτήν την παρακμιακή κατάσταση προτάθηκε -και ίσως καλόπιστα- η απαγόρευση των μετρήσεων της τηλεθέασης των ειδήσεων και των ενημερωτικών εκπομπών. Θα απαλλάξει, λένε, τα δελτία από την εμπορική επιταγή να είναι τόσο δραματοποιημένα. Και έτσι, γυμνά από κάθε συνταρακτική και «φασαριακή» υποστήριξη, δεν θα έχουν λόγο να συνεκτιμώνται στην κατανομή της περίφημης διαφημιστικής δαπάνης.

 

Πόσο κάτι τέτοιο θα αποδειχθεί τελέσφορο δεν το γνωρίζω. Έχω, όμως, κάποιες αμφιβολίες για τρεις κυρίως λόγους:

Πρώτον, ως προς την ουσιαστική νομιμότητά του. Νομίζω ότι ο,τιδήποτε έχει σχέση με τις εκτιμήσεις της κοινωνίας δεν επιτρέπεται σε μια δημοκρατική χώρα να απαγορευθεί η μέτρηση και η δημοσιοποίησή του.

Δεύτερον, ως προς την εφαρμοσιμότητά του. Νομίζω -και μακάρι να κάνω λάθος- πως η απαγόρευση της μέτρησης και της δημοσιοποίησης της τηλεθέασης των δελτίων ειδήσεων και των ενημερωτικών εκπομπών δεν είναι εφικτή.

Τρίτον, οι δημοσκοπήσεις, απαραίτητο εργαλείο της διαφημιστικής σχεδίασης και προβολής προϊόντων και ιδεών, αν απαγορευθούν, κινδυνεύουν να πολυτιμοποιήσουν την «παράνομη» διεξαγωγή τους. Και τότε, ερήμην μιας ολόκληρης κοινωνίας, τα δελτία ειδήσεων και οι ενημερωτικές εκπομπές θα ανασχεδιάζονται με πληροφορίες που θα γνωρίζουν μόνο κάποιοι.

 

Προς μια άλλη κατεύθυνση βλέπω κάποιο φως. Μήπως στην πολιτισμική κατάσταση της κοινωνίας μας πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας; Μήπως σε κάποια μακρότερης διάρκειας βαθύτερη παρέμβαση στο επίπεδο της διάχυτης και ανώνυμης καλλιέργειάς μας πρέπει να αναζητήσουμε τη λύση; Ώστε, κάποια στιγμή, με μελετημένες αλλαγές στην παιδεία και τον πολιτισμό να καταστούμε κριτικοί πολίτες; Να πάψουμε από κάποια στιγμή και μετά να είμαστε παθητικοί, αποδέκτες της φθηνής και υποκριτικά οξυμένης ή και κατασκευασμένης τηλεοπτικής ειδησεογραφίας;

 

Είναι μακράς απόδοσης μια τέτοια προσέγγιση. Τα αποτελέσματα δεν θα φανούν από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά είναι κατεπείγουσα η ανάγκη να ξεκινήσουμε. Είναι, δηλαδή, ευθύνη της πολιτικής η αλλαγή του εκπαιδευτικού μας συστήματος στη βάση μιας ορθολογικής παιδείας όπου η ανάλυση αλλά και η τέχνη, το πιθανό αλλά και το σχετικό, να συμβιώνουν ως ανοιχτός τρόπος συλλογικής σκέψης.

 

Και εμείς, όμως, οι μη επίσημοι πολιτικοί, έχουμε ανάλογη πολιτική ευθύνη αυτήν την αλλαγή να την διεκδικούμε. Και κάποιοι από εμάς έχουμε ακόμα μεγαλύτερη υποχρέωση να δράσουμε επειδή από γνώση και πείρα αντιλαμβανόμαστε ακριβέστερα πώς σχεδιάζεται η παραπλάνησή μας. Συμπερασματικά, όλοι οι διαμαρτυρόμενοι κάθε κατηγορίας πρέπει άμεσα να δείξουμε ότι επιλέγουμε πού θα συμπράττουμε. Ότι δεν προσερχόμαστε πια σε οτιδήποτε φανταχτερό. Ότι δεν συμμετέχουμε χάριν προβολής σε ό,τι παραποιεί, νοθεύει ή αποσιωπά την «αλήθεια». Έστω και αυτή που νομίζουμε σαν τέτοια.

 

 

Πηγή: Εφημερίδα Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 27/05/2007

Αναδημοσίευση: www.e-keimena.gr

 

 

 

Τελευταία Ενημέρωση στις Σάββατο, 05 Μάρτιος 2011 20:34