Σε σύνδεση τώρα

Έχουμε 30 επισκέπτες συνδεδεμένους
Θεματικές Ενότητες - ΠΟΛΙΤΙΚΗ

 

Γεράσιμος Βώκος

Το Κοινοβούλιο και ο δρόμος

 

Στο τέλος του 19ου αιώνα, το 1884, ο Jules Guesde, αρχηγός του νεαρού τότε Εργατικού Γαλλικού Κόμματος, έγραψε στον ημερήσιο Τύπο ένα άρθρο με τίτλο Το Κοινοβούλιο και ο δρόμος. Ο τίτλος εντυπωσίασε και άφησε εποχή, γιατί θύμιζε στον κόσμο όχι μόνο τη μεγάλη Επανάσταση αλλά και την Κομμούνα, της οποίας οι μνήμες ήταν ακόμη πολύ νωπές και οι κυριότεροι από τους πρωτεργάτες της που επέζησαν βρίσκονταν στην εξορία. Το ενδιαφέρον του κειμένου δεν βρίσκεται τόσο στη δηλωμένη αντίθεση ανάμεσα στους εκλεγμένους άρχοντες και τις μαζικές διαμαρτυρίες του κόσμου, όσο στην αγεφύρωτη απόσταση που χωρίζει, σύμφωνα με τον συγγραφέα, δύο αντιλήψεις του δημόσιου χώρου: το Κοινοβούλιο εκπροσωπεί έναν συμβατικό χώρο στον οποίο κυριαρχεί ο αποστεωμένος και αποπνικτικός λόγος, που οδηγεί σε μια εξαιρετικά φτωχή ιδέα της πολιτικής· ο δρόμος, αντίθετα, συμβολίζει στα μάτια του συντάκτη τον ανοιχτό χώρο στον οποίο κυκλοφορούν ελεύθερα οι ζωντανές ιδέες και οι ζωντανές δυνάμεις του έθνους.

Μπορεί κανείς να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει με τον Jules Guesde και τη σαρωτική κρίση του αλλά το πραγματικό ερώτημα, κατά τη γνώμη μου, βρίσκεται αλλού: στο γεγονός ότι ο δρόμος και οι χρήσεις του αποτέλεσαν, καθ' όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, ένα είδος συμβολικής παρουσίας του πολιτικού προβλήματος στο σύνολό του. Πράγματι, στη χρήση των δρόμων διασταυρώνονταν τα κρίσιμα ερωτήματα της τάξης και της βίας, της νομιμότητας και της παρανομίας. Αν ο δρόμος μπορεί να είναι τόπος γιορτής και χαράς, χώρος στον οποίο η κοινωνική ευτυχία επιδεικνύεται συλλογικά, ο δρόμος μπορεί να γίνει απειλητικός για τη δημόσια τάξη, όταν σ' αυτόν το ανεξέλεγκτο πλήθος εκδηλώνει την αγανάκτησή του: ο δρόμος γίνεται η αυλαία στην οποία κυκλοφορεί ο σωσίας της εξέγερσης.

Η νομοθεσία φαίνεται ότι άργησε να ασχοληθεί σοβαρά με τον δρόμο. Στην περίοδο της Επανάστασης υπήρχαν μάλλον αυτόματα ανακλαστικά που σκόπευαν στη θεραπεία ακραίων καταστάσεων: ο στρατιωτικός νόμος επέβαλε την απαγόρευση της κυκλοφορίας και των συγκεντρώσεων, σε περιπτώσεις που απειλούνταν άμεσα είτε η δημόσια τάξη είτε οι αδιαμφισβήτητες κατακτήσεις της επανάστασης, καθώς επίσης και στην περίπτωση που κινδύνευε η ακεραιότητα της πατρίδας από τον εξωτερικό εχθρό. Αλλά η Επανάσταση δεν καθυστέρησε ιδιαιτέρως στις πολιτικές χρήσεις του δρόμου σε περιόδους ομαλού πολιτικού βίου. Ο δρόμος θα πάρει, για πρώτη φορά, τη νομική του φυσιογνωμία με το φιλελεύθερο καθεστώς της Μοναρχίας του Ιουλίου, το 1831, αλλά η φυσιογνωμία αυτή, όπως είναι φυσικό, θα αλλάξει πολλές φορές πρόσωπο και θα γίνει αντικείμενο έντονων πολιτικών αντιπαραθέσεων, που διαρκούν ακόμη σήμερα.

Ο νόμος του 1831 είναι αξιοσημείωτος στο μέτρο που δοκιμάζει να ορίσει τις πολιτικές και κοινωνικές χρήσεις του δρόμου και να βάλει μια τάξη στο κυκλοφοριακό χάος που επικρατεί σε περιπτώσεις πολιτικών αναταραχών. Τι σημαίνει συγκέντρωση; Τι σημαίνει διαδήλωση; Πότε μπορούμε να μιλήσουμε για συλλαλητήριο και πότε για παρέλαση; Ο νόμος ορίζει ότι μια συγκέντρωση σε δημόσιο χώρο είναι παράνομη όταν οι συγκεντρωμένοι δεν υπακούουν στην εντολή του «κυβερνητικού αξιωματούχου» να διαλυθούν με ηρεμία και τάξη. Ο κυβερνητικός αξιωματούχος είναι το κόκκινο πανί για τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης, οι οποίες κατηγορούν την κυβέρνηση ότι θέλει να ελέγξει τον δρόμο για λογαριασμό της και να τον μονοπωλήσει.

Τα πράγματα σοβαρεύουν, δεκαοκτώ χρόνια αργότερα, με την περίφημη επανάσταση του '48. Τρομοκρατημένη η κυβερνητική εξουσία από τη δύναμη και την αποτελεσματικότητα των διαδηλωτών και των οδοφραγμάτων, αποφασίζει να καθορίσει τα ακριβή κριτήρια σύμφωνα με τα οποία μια συγκέντρωση μπορεί να θεωρηθεί παράνομη και ποινικά κολάσιμη. Το καινούργιο στοιχείο είναι ότι η παράνομη εγκατάσταση και κυκλοφορία στον δρόμο είναι θέματα του ποινικού κώδικα. Υποβαθμίζεται έτσι η πολιτική διάσταση των συγκεντρώσεων και ο νόμος του '48 τοποθετεί στη θέση του κυβερνητικού αξιωματούχου τον εισαγγελέα, ορίζοντας με μαθηματική ακρίβεια τη διαδικασία σύμφωνα με την οποία ο εκπρόσωπος της δικαστικής αρχής εγκαλεί τους συγκεντρωμένους να διαλυθούν.

Η εικοσαετία 1830-1850 είναι κρίσιμη για όποιον αποφασίσει να ασχοληθεί συστηματικά με την πολιτική χρήση του δρόμου και του δημόσιου χώρου. Στην περίοδο αυτή, κατά πάσα πιθανότητα, δημιουργούνται μήτρες λεξιλογίου, εικόνων αλλά και θεωρήσεων, που εξακολουθούν ακόμη να μορφώνουν τη σκέψη μας και να δίνουν τροφή και περιεχόμενο στον πολιτικό μας λόγο. Από 'δω και τα κλισέ που χρησιμοποιούν οι πολιτικοί σήμερα ­ και όχι μόνο στη χώρα μας ­ όταν κάνουν δηλώσεις εναντίον ή υπέρ των διαδηλώσεων. Το περίεργο είναι ότι όσοι ευαγγελίζονται τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας, πολλές φορές με ρητορικό στόμφο, επαναλαμβάνουν χιλιοειπωμένα πράγματα, στα οποία είναι προσηλωμένοι επειδή αγνοούν και περιφρονούν την ιστορία.

 

Ο κ. Γεράσιμος Βώκος είναι καθηγητής της Φιλοσοφίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

 

 

Πηγή: εφημερίδα Το Βήμα, 08-04-2001

http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=114&artId=115222&dt=08/04/2001

Αναδημοσίευση: www.e-keimena.gr

 


 

 

Τελευταία Ενημέρωση στις Παρασκευή, 23 Ιούλιος 2010 10:56